Tên tiếng Anh / Tên khoa học: Hoa mai / Ochna integerrima
Mai vàng thuộc họ Ochnaceae, tên khoa học Ochna integerrima, là cây lâu năm, có thể sống trên trăm năm, rễ to và lõm, thân cứng, nhiều cành lá đan xen. Trong tự nhiên, cây mai rụng lá vào mùa đông và nở hoa vào mùa xuân. Vì vậy, ông cha ta đã tuốt hết lá vào tháng 12 âm lịch để kích thích cây mai ra hoa nhiều vào dịp Tết Nguyên đán.
Hình 1: Cây mận vàng bonsai cao 50 cm
1. Bộ rễ của cây mai vàng
Rễ mai vàng có thể đâm sâu 2 – 3 m. Sự phân bố của rễ phụ thuộc vào đặc tính của đất, mực nước ngầm nơi tiến hành trồng, nhân giống như trồng, cắt, ghép và điều kiện kỹ thuật chăm sóc.
Hình 2: Rễ cây mai vàng khi còn non
Hình 3a: Bộ rễ mai vàng lâu năm
Hình 3b: Bộ rễ mai vàng lâu năm
Hình 4: Những gốc mai vàng hơn 50 năm tuổi
2. Thân cây mai vàng.
Là cây gỗ cao (Hình 4), nếu được để mọc tự do, có thể mọc từ hạt cao đến 20-30 m, ít lá.
Hình 5: Thân cây mai vàng cổ thụ cao gần 10 dặm
Hình 6: Thân và cành của cây mai vàng cổ thụ
3. Lá mai vàng
– Lá đơn, mọc so le, hình trứng, hơi vàng ở phía dưới (Hình 6).
Hình 6: Lá mai vàng
– Viền lá có răng cưa (Hình 7)
Hình 7: Mép lá mai vàng có răng cưa
4. Hoa mai vàng
Hoa lưỡng tính mọc thành từng nhóm. Hoa mai thường mọc từ nách lá, lúc đầu là hoa lớn, gọi là hoa cái, có lớp vỏ lụa (vỏ cây) bên ngoài.
Hình 8 Những cành mai có nụ hoa
Hình 9: Hoa cái chưa bung bao lụa
Khi lớp vỏ lụa mở ra, một chùm hoa mới xuất hiện, từ một nụ đến mười nụ, phát triển rất nhanh, sau bảy ngày sẽ nở.
Hình 10: Hoa cái đã bung vỏ lụa
Mỗi hoa bên ngoài có 5 lá đài màu xanh (Hình 11).
Hình 11: 5 màu xanh lam nâu
Cánh hoa màu vàng (số lượng cánh hoa tùy thuộc vào giống) (Hình 13).
Hình 12: Hoa mai vàng chuẩn bị nở
Hình 13: Hoa mai vàng
Ở giữa là một tập hợp các kỳ hoa cầm phấn màu tối hơn.
Hình 14: Nhị và nhụy của hoa mai vàng
Ở cụm hoa này, hoa lớn nở trước hoa nhỏ nở sau (Hình 2.1.14, Hình 2.1.15), phải vài ngày sau mới nở hết.
Hình 15: Những bông hoa lớn ở trên sẽ nở trước
Thường hoa nở trong 3 ngày rồi tàn. Ngày thứ nhất, 5 cánh hoa và nhị hoa mọc thẳng rất đẹp. Vào ngày thứ hai, 5 cánh hoa được phồng lên và thu được các đầu nhụy. Vào ngày thứ ba, 5 cánh hoa bắt đầu rơi vì gió và hoa héo. Đây là chu kỳ mai có 5 cánh. Cây mai vàng cũng có nhiều loại, rất khác nhau.
5. Quả mơ vàng
Sau khi tàn, mỗi hoa ngồi, bầu nhụy nở ra và tạo ra hạt.
Hình 16: Quả mơ vừa hái
Quả mơ xanh non (Hình 17)
Hình 17: Quả mơ xanh non
Hạt giữa các cánh hoa có màu xanh lục khi còn non và chuyển sang màu đen khi chúng già đi.
Hình 18: Quả mơ đen chín mọng
Hạt chín rơi xuống đất, nảy mầm cây con. Cây con vài năm sau sẽ nở hoa lần đầu và cứ như vậy hàng năm, hàng năm.
Hình 19: Nhân hạt mơ non
Hình 20: Nhân quả mơ bằng bốn phần tư khi chín
Nguồn: Giáo trình trồng và chăm sóc mai vàng – Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn