Cây Phong | Cây cảnh – Hoa cảnh – Bonsai – Hòn non bộ – Sân vườn tiểu cảnh | Flowerfarm.vn

Cây Phong là một loài thực vật thuộc chi Phong. Chi Phong hay Chi Thích (danh pháp khoa học: Acer) là khoảng 125 loài cây gỗ hay cây bụi, chủ yếu có nguồn gốc ở châu Á, nhưng có một số loài có mặt tại châu Âu, Bắc Phi và Bắc Mỹ. Tên gọi phổ biến của các loài trong tiếng Việt là “phong” hay “thích”. Trong tiếng Trung người ta gọi chúng là 枫 / 楓 (phong) hay 槭 (túc).

Các loài phong, thích theo lịch sử có khi được xếp trong họ riêng của chính nó là họ Phong (Aceraceae), hoặc có khi lại cùng với họ Dẻ ngựa (Hippocastanaceae-chứa các loài dẻ ngựa, cây bảy lá, lộc đồng) được gộp chung trong họ Bồ hòn (Sapindaceae). Các phân loại hiện đại, bao gồm cả phân loại của APG, ưu tiên việc gộp nó vào Sapindaceae.

Lá phong
Lá cây phong

Từ Acer có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp có nghĩa là “sắc nhọn” (để chỉ các điểm đặc trưng trên lá của chúng) và lần đầu tiên được nhà thực vật học người Pháp Joseph Pitton de Tournefort dùng cho chi này vào năm 1700.

Cây phong
Cây phong

Hình thái học :

Các loài phong chủ yếu là cây gỗ cao tới 10–40 m (30–130 ft). Các loài khác là cây bụi thấp hơn 10 m với thân cây chia nhánh nhỏ ngay từ mặt đất. Phần lớn các loài có lá sớm rụng, nhưng một số ít loài tại khu vực miền nam châu Á và khu vực Địa Trung Hải là cây thường xanh.

Lá cây phong bạc (Acer saccharinum)
Lá cây phong bạc (Acer saccharinum)

Cây Phong ở Phan Xi Păng - Lào Cai - Việt Nam
Cây Phong ở Phan Xi Păng – Lào Cai – Việt Nam

Các loài phong dễ phân biệt bởi sự sắp xếp lá theo kiểu mọc đối. Lá ở phần lớn các loài có dạng gân và thùy hình chân vịt, với 3-9 gân dẫn tới mỗi thùy, một trong các thùy đó ở chính giữa. Một lượng nhỏ các loài lại khác biệt ở chỗ chúng có lá kép chân vịt hay lông chim, với gân lông chim hay không thùy.

Lá phong ở Đà Lạt
 Lá phong ở Đà Lạt

Phong lá đỏ có mặt tại Khu du lịch Đồi Mộng Mơ, Đà Lạt
 Phong lá đỏ có mặt tại Khu du lịch Đồi Mộng Mơ, Đà Lạt

Một số loài, bao gồm phong vỏ giấy (Acer griseum), phong Mãn Châu (Acer mandshuricum), phong Nikko (Acer maximowiczianum) và phong ba hoa (Acer triflorum), có lá dạng ba lá chét. Một loài, thích Manitoba (Acer negundo), có lá kép lông chim có thể là dạng ba hoặc năm, bảy hay đôi khi là chín lá chét đơn. Một loài phong khác, phong trăn (Acer carpinifolium), có các lá đơn gân lông chim trông tương tự như ở các loài trăn.

Cây Phong,Cây phong,phong,cay phong,cây gỗ thích,Acer,Aceraceae,Hippocastanaceae,chi phong,họ phong,họ dẻ ngựa,cây bảy lá,lộc đồng,họ bồ hòn,Sapindaceae,Sapindaceae
Hoa của cây phong hoa đỏ (Acer rubrum)

Hoa của các loài phong thuộc dạng cân đối, mẫu năm, mọc thành các cành, ngù hay tán hoa. Chúng có 5 lá đài, 5 cánh hoa dài khoảng 1–6 mm, 12 nhị hoa dài khoảng 6–10 mm mọc thành hai vòng, mỗi vòng 6 nhị, cùng 2 nhụy hoa hoặc 1 nhụy với 2 vòi nhụy. Bầu nhụy lớn có 2 lá noãn, các cánh của chúng làm thon dài hoa, điều này làm cho người ta rất dễ phân biệt hoa nào là hoa cái. Thích ra hoa vào cuối mùa đông hay đầu mùa xuân, ở phần lớn các loài chúng xuất hiện cùng với lá hoặc muộn hơn một chút, nhưng ở một số loài thì hoa lại xuất hiện trước khi ra lá.

Cây Phong
Cây Phong

Hoa phong có màu lục, vàng, da cam hay đỏ, tùy theo loài. Mặc dù từng hoa riêng lẻ thì nhỏ, nhưng hiệu ứng chung của cả cây khi ra hoa lại khá sặc sỡ ở một số loài. Một số loài phong là nguồn phấn hoa và mật hoa vào đầu mùa xuân cho các loài ong.

Quả của các loài phong là loại quả cánh. Các hạt này xuất hiện trong các cặp khác biệt, mỗi cặp chứa một hạt được bao bọc trong “quả hạch” nhỏ gắn với các cánh phẳng bao gồm các mô dạng sợi, mỏng như giấy. Chúng có hình dạng như thế để có thể lộn vòng khi rụng nhằm đưa hạt đi đủ xa theo gió. Sự phát triển đầy đủ của hạt diễn ra khoảng từ vài tuần đến 6 tháng kể từ khi ra hoa, với sự phát tán hạt rất nhanh sau khi chín. Phần lớn các loài đòi hỏi phải có xử lý hạt nhằm đảm bảo cho việc nảy mầm, và một số hạt có thể duy trì trạng thái ngủ trong đất trong thời gian vài năm trước khi nảy mầm.

Lá cây phong trên đỉnh Phan Xi Păng thuộc dãy Hoàng Liên, tỉnh Lào Cai - Việt Nam
Lá cây phong trên đỉnh Phan Xi Păng thuộc dãy Hoàng Liên, tỉnh Lào Cai – Việt Nam

Dịch bệnh :

Lá phong bị ấu trùng của một số loài côn trùng thuộc bộ Cánh vẩy (Lepidoptera) ăn (xem Danh sách các loài cánh vẩy ăn lá phong). Các loài rệp cũng là các côn trùng hút nhựa phổ biến trên các cây phong.

Cây lá phong trên đường đi đến xã Chế Tạo, huyện Mù Căng Chải, tỉnh Yên Bái
Lá cây phong rụng xuống trên đường đi đến xã Chế Tạo, huyện Mù Căng Chải, tỉnh Yên Bái

Các loài phong cũng chịu ảnh hưởng bởi nhiều loại bệnh do nấm gây ra. Một số loài phong rất mẫn cảm với bệnh héo Verticillium do các loài nấm thuộc chi Verticillium gây ra, với tỷ lệ cây chết rất cao. Bệnh vỏ đen, do các loài trong chi Cryptostroma gây ra, có thể làm chết các cây phong do thiếu nước. Đôi khi phong bị chết là do các loài Phytophthora gây thối rễ hay các loài Ganoderma làm rữa rễ. Lá phong về cuối mùa hè và mùa thu nói chung hay bị biến dạng với các “đốm đen hắc ín” do các loài Rhystima gây ra hay mốc sương do các loài Uncinula gây ra, mặc dù các bệnh này thông thường không có ảnh hưởng nghiêm trọng đối với cây.

Lá cây phong ở Huế
Lá phong ở Huế
  Lá cây phong ở Huế

Sử dụng :

Làm vườn
Các loài phong được trồng làm cây cảnh. Phong Na Uy (A. platanoides) là đặc biệt phổ biến do tốc độ lớn nhanh và khả năng chịu lạnh, mặc dù nó bị coi là loài xâm hại ở một số khu vực. Các loài phong khác, đặc biệt là các loài nhỏ hay không thông dụng, được sử dụng làm các cây mẫu vật.

Lá cây Phong ở Na Uy
Lá cây Phong ở Na Uy

Lá cây Phong ở Na Uy
Lá cây Phong ở Na Uy

Các giống
Hàng loạt các giống phong đã được chọn lựa với các đặc trưng cụ thể và chỉ có thể nhân giống bằng cách ghép cành. Chỉ riêng phong Nhật Bản (A. palmatum) đã có trên 1.000 giống, phần lớn được chọn lựa tại Nhật Bản, và nhiều giống đã không còn được nhân giống hay không được trồng tại các nước phương Tây. Một số giống thanh nhã thường được trồng trong chậu và ít khi cao quá 50–100 cm.

Cây phong tại sân Trường Quốc Học Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế
Cây phong tại sân Trường Quốc Học Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế

Bonsai
Phong là sự lựa chọn phổ biến cho nghệ thuật bonsai. Phong Nhật Bản, phong đinh ba (A. buergerianum), phong Amur (A. ginnala), phong đồng (A. campestre) và phong Montpellier (A. monspessulanum) là các lựa chọn phổ biến và chúng thích ứng khá tốt với các kỹ thuật kích thích sự giảm bớt lá và phân nhánh cành, nhưng phần lớn các loài đều có thể dùng vào mục đích này.

Sưu tập
Nhiều bộ sưu tập các loài phong, đôi khi còn được các tài liệu gọi là aceretum, chiếm không gian trong nhiều khu vườn và các vườn ươm trên khắp thế giới, bao gồm cả “năm W lớn” tại Anh là: vườn Wakehurst Place, vườn ươm Westonbirt, đại công viên Windsor, vườn ươm Winkworth và vườn Wisley. Tại Hoa Kỳ, các vườn ươm thuộc Harvard là vườn ươm Arnold ở Boston là đáng chú ý nhất. Về số lượng loài và giống thì vườn ươm Esveld tại Boskoop, Hà Lan là lớn nhất thế giới.

Du lịch
Nhiều loài phong có bộ lá sáng màu về mùa thu và nhiều quốc gia có các truyền thống theo dõi màu lá. Tại Nhật Bản, tập quán theo dõi sự đổi màu của lá phong về mùa thu được gọi là “momijigari”. Nikko và Kyoto là các điểm đến ưa thích cho hoạt động này.

Sự đổi màu của lá phong hoa đỏ (A. rubrum) rất đẹp mắt về mùa thu là yếu tố đóng góp chính vào phong cảnh mùa thu ở miền đông nam Canada và tại New England. Du lịch mùa thu để xem lá đổi màu là nguồn lợi chính trong kinh tế của khu vực này, đặc biệt là tại Vermont, New Hampshire và Western Massachusetts.

Tại khu vực miền tây bắc Hoa Kỳ ven Thái Bình Dương, màu đẹp ngoạn mục về mùa thu của lá phong chủ yếu là do loài phong lá nho (A. circinatum) đã thu hút khách du lịch và các nhà nhiếp ảnh.

Thương mại

Phong là nguồn quan trọng để sản xuất xi rô và gỗ. Chúng cũng được trồng làm cây cảnh cũng như đem lại nhiều lợi ích cho các ngành du lịch và nông nghiệp.

Cây phong Nhật Bản và cây tre tại Nhật
Cây phong Nhật Bản và cây tre tại Nhật

Xi rô phong
Phong đường (Acer saccharum) được cạo để lấy nhựa, sau đó đem đun nóng nhựa này để sản xuất xi rô phong hay sản xuất đường phong hoặc kẹo phong. Xi rô phong cũng có thể sản xuất từ các loài có họ hàng gần với phong đường, nhưng sản lượng khá ít.

Gỗ
Một số loài phong lớn có gỗ với giá trị kinh tế, cụ thể là phong đường tại Bắc Mỹ và phong đá tại châu Âu. Gỗ từ cây phong đường, thường được biết đến như là “phong cứng”, là loại gỗ được chọn lựa để làm các con ky trong trò chơi bowling, đường thả bóng trong trò chơi này, vỏ trống và thớt. Gỗ phong cũng được dùng để sản xuất gậy bóng chày, mặc dù ít phổ biến hơn so với gỗ tần bì (Fraxinus spp.) hay mại châu (Carya spp.).

Một số loại gỗ phong có thớ gỗ mang tính trang trí cao, được biết đến như là các vân lửa hay vân sóng. Gỗ phong được coi là hỗ trợ âm thanh rất tốt, vì thế nó được dùng làm nhiều nhạc cụ như ghita và trống.

Lá phong
 Lá phong

Nông nghiệp
Do chúng là nguồn cung cấp phấn hoa chính vào đầu mùa xuân trước khi nhiều loài cây khác ra hoa nên phong được coi là quan trọng đối với sự sinh tồn của nhiều loài ong mật.

Biểu tượng
Cờ Canada mô tả lá phong cách điệu hóa và nó là biểu tượng quốc gia nổi bật. Tại Hoa Kỳ, phong được 5 bang công nhận là cây chính thức của bang. Cây phong đường được các bang New York, Vermont, Wisconsin và Tây Virginia công nhận. Cây phong hoa đỏ được đảo Rhode công nhận là cây của bang. Lá phong cũng là biểu tượng của trò chơi trực tuyến MapleStory của Wizet và Nexon.

Quốc kỳ Canada
Quốc kỳ Canada

Văn học
Cây phong thường cũng hay được thơ văn Việt Nam thời phong kiến nhắc tới, chẳng hạn trong Đoạn trường tân thanh (Truyện Kiều) của Nguyễn Du có đoạn viết về cây phong.

Người lên ngựa, kẻ chia bào
Rừng phong thu đã nhuốm màu quan san.
Dặm hồng bụi cuốn chinh an
Trông người đã khuất mấy ngàn dâu xanh
Người về chiếc bóng năm canh,
Kẻ đi muôn dặm một mình xa xôi.
Vầng trăng ai xẻ làm đôi,
Nửa in gối chiếc, nữa soi dặm trường !

Mùa thu ngập tràn lá phong

Ở nhiều quốc gia, mùa thu chính là mùa lá phong “lên ngôi”. Khi thu sang, cả khu rừng chuyển mình trong sắc vàng, đỏ tuyệt đẹp của lá phong. Và dưới đây là những “thiên đường mùa thu” rực sắc lá phong đẹp nhất thế giới…

1. Montréal, Canada

Cây Phong ở Montréal, Canada
Cây Phong ở Montréal, Canada

Montréal là thành phố lớn nhất của tỉnh Québec, Canada. Khi mùa thu gõ cửa thành phố Montréal, những con đường ở nơi đây không chỉ trải đầy lá vàng mà còn được nhuộm màu đỏ kiêu sa hay màu xanh pha cam độc đáo. Montréal như chìm trong cả một khoảng trời mùa thu với những hàng cây rực rỡ sắc màu.

Cây Phong ở Montréal, Canada

Ngay cả khi cây lá ở thành phố chưa thực sự chuyển màu thì trên núi cao, những bức tranh thu khổng lồ, rực rỡ đã hiện ra, kéo dài hàng trăm cây số dọc đường quốc lộ.

Cây Phong ở Montréal, Canada

Cây Phong ở Montréal, Canada

Đón mình trong gió là hàng ngàn chiếc lá đang đổi màu trước khi rụng rơi để cây ngủ đông trong tuyết lạnh. Xen vào đó là những cây thông xanh biếc, vươn thẳng, mạnh mẽ như những ông hoàng ngạo nghễ giữa đám “cung tần mỹ nữ” đang khoe sắc. Đâu đó tiếng xào xạc của những chiếc lá khô lại làm người ta nao lòng và hoàn toàn choáng ngợp trước vẻ đẹp mùa thu của “xứ sở lá phong”.

2. Vermont, Mỹ

Cây phong ở Vermont, Mỹ

Vermont nằm ở góc Đông Bắc của nước Mỹ, giáp ranh với Canada. Đó là một “rẻo” đất chỉ rộng 24.887km2, nhưng lại là điểm đến yêu thích của rất nhiều du khách Bắc Mỹ bởi vẻ đẹp thơ mộng và yên bình của nó.

Cây phong ở Vermont, Mỹ

Cây phong ở Vermont, Mỹ

Cứ đến giữa tháng 9 – đầu tháng 10, “tiểu bang thơ mộng” Vermont lại chuyển sắc, trở thành một trong những thành phố đẹp nhất nước Mỹ. Tại đây, du khách được chiêm ngưỡng lá thông, lá phong chuyển sắc vàng, đỏ xen kẽ đây đó những chiếc lá còn xanh dọc đường quốc lộ, trên các cây cầu bắc qua sông.

Cây phong ở Vermont, Mỹ

Cây phong ở Vermont, Mỹ

Cả Vermont như khoác lên mình tấm áo dệt bởi muôn ngàn cây phong lá đỏ, lá vàng mọc rải rác và trút lá khắp mặt đất. Còn gì tuyệt vời hơn khi bạn vừa được ngắm lá phong thu vừa được nhâm nhi món rượu táo đặc sản ngon miễn chê của Vermont trong tiết trời dịu mát này.

3. Westonbirt, Anh

Cây Phong ở Westonbirt, Anh

Mùa thu hiện diện ở Anh với rất nhiều màu lá đan xen, bầu trời xanh và ánh ban mai chan hòa buổi sáng sớm làm xao xuyến lòng người. Một trong những địa điểm tốt nhất để ngắm cảnh mùa thu ở Anh là Vườn ươm Quốc gia Westonbirt, thuộc Gloucestershire. 

Cây Phong ở Westonbirt, Anh

Khu vườn ươm nổi tiếng này rộng khoảng 2km2 với 300 cây phong Nhật cùng hơn 2.000 loài cây khác nhau. Vào tháng 10 và tháng 11 hàng năm, Westonbirt lại đón một lượng khách du lịch lớn bởi vẻ đẹp choáng ngợp của nó – cả rừng lá phong đều nhuộm một màu đỏ ối.

Cây Phong ở Westonbirt, Anh

Cây Phong ở Westonbirt, Anh

Cùng với màu đỏ của lá phong Nhật, lá loài cây gỗ Ba Tư và cây khói Mỹ khi sang thu cũng chuyển sang vàng. Tất cả tạo nên một khung cảnh vô cùng thơ mộng.

4. Hương Sơn, Trung Quốc

Cây Phong ở Hương Sơn - Trung Quốc

Công viên Hương Sơn nằm tại quận Haidian, phía Tây Bắc Bắc Kinh, Trung Quốc. Với diện tích 1,6km2, Hương Sơn là một khu rừng núi được bao phủ bởi hàng ngàn cây phong lá đỏ.

Cây Phong ở Hương Sơn - Trung Quốc

Từ giữa tháng 10 cho đến đầu tháng 11 hàng năm, khi những chiếc lá xanh chuyển sang vàng rồi đỏ cũng là lúc lễ hội lá đỏ được tổ chức, người ta đổ về Hương Sơn để được chứng kiến điều tuyệt diệu của trời đất lúc giao mùa.

Cây Phong ở Hương Sơn - Trung Quốc

Không chỉ đợi đến thời hiện đại, mà cái đẹp của lá đỏ ở Hương Sơn đã được đánh giá cao từ hàng ngàn năm trước, khi công viên này được xây dựng từ năm 1115 và trở thành nơi nghỉ ngơi, thưởng ngoạn của vua chúa Trung Hoa từ nhiều thế hệ. Nếu Di Hòa Viên là cung điện mùa hè, thì Hương Sơn được coi là cung điện mùa thu của giới vương quyền.

Cây Phong ở Hương Sơn - Trung Quốc

Càng lên cao, người ta càng bị chìm giữa cái màu đỏ mê hoặc của lá, mà nhìn xa cứ ngỡ đó là những cánh hoa. Dương như, cả khu rừng bỗng chốc được nhuộm màu, từ một cô bé lọ lem hóa thành nàng công chúa.

5. Kyoto, Nhật Bản

Cây Phong ở Kyoto, Nhật Bản

Cảnh sắc của “xứ sở Mặt trời mọc” trở nên rực rỡ hơn bao giờ hết từ tháng 9 đến tháng 11 hàng năm khi những rừng phong chuyển sắc từ xanh sang đỏ. Có lẽ vì vậy mà người ta thường gọi mùa thu ở Nhật Bản là mùa lá đỏ (momiji).

Cây Phong ở Kyoto, Nhật Bản

Mọi người dễ dàng bắt gặp màu đỏ đó trên từng con phố, trong những ngôi chùa và các khu vườn truyền thống của Nhật Bản, đặc biệt là ở cố đô Kyoto.

Cây Phong ở Kyoto, Nhật Bản

Vào mùa thu, cả thành phố Kyoto ngập tràn trong sắc vàng, đỏ của lá phong và hương vị dễ chịu của loại cây được coi là “vua sắc thu” này. Một trong những địa điểm ngắm lá đỏ đẹp nhất là khu vực gần đền Daigoji, đền Renge-ji hay đền Kiyomizu.

Cây Phong ở Kyoto, Nhật Bản

Có thể nói, mùa thu là mùa đẹp nhất ở Kyoto và cũng là lúc khách thập phương kéo về thành phố này để tận hưởng vẻ đẹp của những công trình cổ kính hòa trong cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp.

( BlogCayCanh.vn )

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

Call Now