Tin tức
Củ năng (năn ngọt), giá trị ẩm thực và dược liệu | Flowerfarm.vn
Nhắc đến quá trình kiến tạo đất phương Nam, có lẽ ít ai quên hình ảnh những con người khai phá núi non, đập phá hóa thạch trong những đầm phá hoang sơ đầy cát, lát, lau sậy, hoa súng ma quái … Tuy nhiên, ngày nay, khi những loài hoang dã ấy không còn nhiều, cũng là lúc nhiều người từng theo cảnh “ăn khoai thay cơm”, khó nhớ: không chỉ từ ký ức của một thời đã qua, mà cũng từ ký ức của một thời đã qua và từ sự ngọt ngào của những món quà quê ấy.
Về cây mía ngọt (khoai mì)
Sám hối ngọt ngào (tên khoa học Eleocharis dulcis) còn gọi là ma chủ, ngưu tất (loại khoai mọc ở đầm lầy), khoai mì, chùm lùn, nho ngọt, cỏ ngon, cỏ hôi, anh túc, bông cỏ đơn, cỏ tranh,… thuộc họ ráy. Họ Cyoeraceae (1).
Là một loài cây thuộc họ củ dưới đất, giả hành, mặt tròn dài, hình ống, mặt ngoài có vết nứt dọc, lá co lại ở bẹ dưới gốc và thường mọc hoang ở những vùng ngập nước (cả nước mặn và ngọt, nước). Cây sậy ngọt phát triển rất mạnh, phá hại các vùng đất nông nghiệp nên đã bị khai thác, ngày nay còn lại rất ít (Kiên Giang, Đồng Tháp …).
Khoai mì là một bộ phận được sử dụng khá thường xuyên trong y học và ẩm thực (luộc, nướng, nấu canh, chè, mứt, bánh). Vỏ củ màu nâu bóng, thịt củ màu trắng sẫm, ăn giòn, vị ngọt, chứa nhiều tinh bột (ngoài ra củ còn có chất xơ, vitamin B6, kali, đồng và mangan …) (1)
Công dụng của bột sắn dây
- Từ lâu, củ cải ngọt đã được biết đến với công dụng giải nhiệt, thanh nhiệt, lợi tiểu, nhuận tràng … Các cách chế biến thường dùng là luộc, nướng và nấu canh (với gà, vịt,…) hoặc nấu với nhân sâm (với một số vị thuốc khác như long nhãn, hạt sen,…). Tâm Hải Thượng Y Tông – Tác phẩm được coi là tinh hoa của nền y học cổ truyền Việt Nam trung đại (của Lê Hữu Trác) có bài về danh, vị, trị của rễ như sau:
“Ô Vũ thường gọi Nin
Không độc hại, ngọt ngào, hòa đồng
Cầm máu, kiên nhẫn, đừng xấu hổ
Thuốc giải độc, trừ Hoàng Đan tốt hơn. (2)
- Theo các tác giả của cuốn sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, củ cải ngọt còn có tác dụng cầm máu, điều trị bệnh tiểu đường, các bệnh về gan, vàng da, kiết lỵ ra máu… và giúp tăng thị lực. Liều độc là 10 – 20 g thuốc sắc (3).
Thân cây ngọt ngào
Công dụng của củ ngọt
- Rễ ngọt có vị đắng, tính bình, có tác dụng lợi tiểu, giảm nấc, liều dùng 9 – 10 g thuốc sắc (3).
- Ngoài ra, cà gai leo còn được dùng chữa phù thũng toàn thân, tiểu tiện khó. Cách dùng: thuốc sắc phối hợp rễ ngọt (10 – 20 g) và đinh lăng tươi, ý dĩ. rễ mía (30 g) (3)
Một số nghiên cứu về vỏ ngọt của bột sắn
- Kết quả nghiên cứu cho thấy, dịch chiết từ vỏ củ cải đường có hoạt tính kháng khuẩn, chống lại vi khuẩn tụ cầu vàng gây bệnh đường ruột, vi khuẩn E.coli gây bệnh đường ruột và vi khuẩn Listeria monocytogenes gây nhiễm độc (có thể dẫn đến tử vong). 4)
- Nghiên cứu về chiết xuất flavonoid từ vỏ khoai lang cũng cho thấy tiềm năng chống ung thư, chống oxy hóa và nitrit (một loại chất bảo quản có nguy cơ gây ung thư nếu tiêu thụ với số lượng lớn) (5)
Ghi chú
- Trong vụ thu hoạch: củ cải ngọt mọc dưới đất bùn sẽ mau già, nếu không thu hoạch kịp thời sẽ bị thối nhũn, thối rữa.
- Đang sử dụng: Củ cải ngọt có thể ăn sống, nhưng không nên ăn sống, vì sẽ dễ truyền bệnh đột quỵ đường ruột (do vi khuẩn Facciolopsiasis buski) (1).
Nguồn tham khảo
- Sự ăn năn ngọt ngàohttps://vi.wikipedia.org/wiki/N%C4%83n_ng%E1%BB%8Dt, ngày truy cập: 13/05/2019.
- Hải Thượng Lãn Z. Lê Hữu Trác, Tâm Hải Thượng Y Tôngtập 3,4, NXB Y học, Hà Nội, 2014, trang 526.
- Nhiều tác giả, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Namtập 1, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, 2004, trang 562.
- Nghiên cứu tính chất kháng khuẩn và các thành phần hoạt tính sinh học chính của chiết xuất / phân đoạn vỏ hạt dẻ nước Trung Quốc (Eleocharis dulcis)https://link.springer.com/article/10.1007/s00217-013-2151-2, truy cập: 13/05/2019.
- Tác dụng chống khối u, chống oxy hóa và làm sạch của flavonoid nitrit trong vỏ hạt dẻ nước Trung Quốc (Eleocharis dulcis)https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/1750-3841.13434, truy cập: 13/05/2019.
