Cây tam thất và hoạt chất Ginsenodise Rb1

Lê Thị Thủy

Khoa Y II

I. Đặt vấn đề

Tam thất là một cây thuốc quý được mệnh danh là “Kim bất hoán”, nghĩa là vàng không đổi được. Do tầm quan trọng của thực vật như một loại thuốc bổ, nó chỉ được ghi nhận trong y học thảo dược Trung Quốc vào năm 1578 trong Biên soạn Materia Medica của Li Shizen. [1]. Nhiều người vẫn tin rằng nó có thể chữa khỏi bệnh ung thư, vì vậy nhu cầu về cây xô thơm rất cao, không chỉ ở châu Á, nơi y học cổ truyền phát triển mà còn ở châu Âu. Nguồn măng tiêu thụ ở Việt Nam chủ yếu từ các tỉnh Vân Nam, Quảng Tây, Tứ Xuyên, Hồ Bắc và Giang Tây (Trung Quốc) qua đường nhập khẩu chính ngạch. Và số lượng ít mọc ở Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng, Lai Châu, Quảng Ninh.

Các nhà khoa học đã phân lập được hai saponin chính của Tam thất Việt Nam và xác định chúng là ginsenoside Rb1 và ginsenoside Rg1. Saponina Rg có tác dụng kích thích thần kinh trung ương, chống mệt mỏi và tăng khả năng lao động trí óc và thể lực, nhưng Saponina Rb lại có tác dụng ức chế thần kinh trung ương. Ứng dụng chính của ginsenoside Rb1 là trong lĩnh vực dược phẩm, nó được sử dụng chủ yếu như một loại dược phẩm để điều trị suy thận, rối loạn điều hòa cơ thể, tăng cường xương và cơ bắp, thúc đẩy tuần hoàn máu bị ứ trệ Ë Nó được sử dụng dưới dạng viên nang, thuốc nước uống, đồ uống chăm sóc sức khỏe và đồ uống có cồn khác…[2].

II. Tổng quat

1. Cây Tam Thất

1.1. Hình thái cây Tam thất

Nó có tên khoa học: Panax giả nhân sâm Tường vi thuộc họ Araliaceae.

Tam thất là một cây thuốc quý có tác dụng làm thuốc bổ rất quan trọng. Là loại cây thân thảo, sống nhiều năm.
Thân mọc thẳng, dài 30-50 cm, màu tím tía.
Lá kép, 3-4 vòng, gồm 5-7 lá hình mác, gốc thuôn dài, đỉnh nhọn, mép có răng cưa, hai mặt có gân cứng ở gân, mặt trên sẫm, mặt dưới nhạt.
Hoa mọc thành tán đơn độc ở đầu cuống; hoa màu vàng lục nhạt, màu tro ngắn, có 5 răng; tràng hoa rộng 5 ở cuối, nhị 5; bầu 2 ô.
Quả mọng, hình cầu, khi chín có màu đỏ; hạt màu trắng.
Mùa ra hoa: tháng 5-7, mùa quả: tháng 8-10 Rễ hình ngón tay.

Trái, củ Tam thất

Bột củ Tam Thất có màu vàng nhạt, mùi đặc trưng, hậu đắng hậu ngọt. Dưới kính hiển vi, bạn có thể thấy:

Một số đặc điểm của bột Tam thất:

(1) Mũ gồm nhiều ô hình chữ nhật màu nâu.
(2) Mảnh mô mềm là những tế bào hình đa giác, đôi khi chứa các hạt tinh bột.
(3) Hạt tinh bột hình tròn, đa số là hình khối đa diện, đường kính 0,005-0,017 mm, hạt tinh bột đơn hoặc kép 2,3,4 … thường tập trung thành khối.
(4) Một phần của mạch que.
(5) Mảnh mô mang túi tiết.

1.2. Thành phần hóa học

Thành phần hóa học chính của Tam thất là saponin thuộc nhóm dammaran, cũng có chứa hai aglycones là 20 (S) protopanaxadiol và 20 (S) protopanaxatriol như trong nhân sâm.

Các saponin phổ biến được tìm thấy trong rễ củ là:

Một. Saponin có phần aglycone là 20 (S) protopanaxadiol: G-Rb1, G-Rb2, G-Rd, Gy-XVII, N-R4, N-Fa.
b. Saponin với phần aglycone 20 (S) protopanaxatriol: G-Re, G-Rg1, G-Rg2, G-Rh1, 20Glc-G-Rf, N-R1, N-R2, N-R3, N-R6.

Trong số các saponin trên, G-Rb1 có hàm lượng 1,8% và G-Rg1 là 1,9%, còn G-Rb2 và G-Rc rất thấp.
* (Lưu ý: G = Gingsenoside, Gy = gypenoside, N = notoginsenoside)

Các bộ phận khác của cây như rễ, lá và hoa chứa tất cả các saponin thuộc nhóm dammaran [2].

Các nhà khoa học đã phân lập được hai saponin chính của Tam thất Việt Nam và xác định chúng là ginsenoside Rb1 và ginsenoside Rg1.

Saponin Rg có tác dụng hưng phấn hệ thần kinh trung ương, có tác dụng chống mệt mỏi và tăng khả năng lao động trí óc, nhưng saponin như Rb lại có tác dụng ức chế thần kinh trung ương, gây an thần.
Tất cả các loại saponin toàn phần của rễ cũng như của lá nhân sâm đều có tác dụng giảm đau đáng chú ý.

1.3. Hiệu ứng ba trái tim

Trong y học cổ truyền:

Tam thất có vị ngọt đắng, tính ấm, vào các kinh lạc, can thận. Có tác dụng hoạt huyết, bổ huyết, cầm máu, tiêu ứ, tiêu sưng, giảm đau. Tam Thất Nam có vị cay, đắng nhẹ, tính bình. Nó có tác dụng thông kinh lạc, hoạt huyết, tiêu ứ, chỉ thống, chỉ thống.[3]

Trong y học hiện đại:

Tam thất có tác dụng bổ dưỡng: tăng lực, tăng sức đề kháng, điều hòa miễn dịch.
Thuốc kích thích tâm lý, chống lo âu.
Bảo vệ tim mạch khỏi các tác nhân gây rối loạn nhịp tim. Chất notoginsenoside trong Tam thất có tác dụng giãn mạch, chống xơ vữa động mạch, tăng khả năng chịu đựng của cơ thể khi thiếu oxy.
Cầm máu, cầm máu, tiêu sưng: Điều trị chảy máu do chấn thương (kể cả nội tạng), dẫn lưu máu ứ do phẫu thuật, tiêu sưng bầm do các mô mềm. Bột me xịt giúp cầm máu nhanh.
Giảm sự hình thành khối u, do đó giảm tốc độ phát triển của khối u, hạn chế sự di căn của tế bào ung thư, kéo dài thời gian sống cho bệnh nhân ung thư.

2. Các thành phần hoạt chất ginsenoside Rb1

2.1. Cấu trúc hóa học của ginsenoside Rb1:

Cấu trúc của ginsenoside Rb1 bao gồm 2 gốc α-glucose liên kết với nhau bằng liên kết 1,2-glycosidic và 2 gốc α-glucose khác liên kết bằng liên kết 1,6-glycoside.

Tên hóa học: Ginsenoside Rb1
2-O-β-Glucopiranozil- (3β, 12β) -20-[(6-O-β-D-glucopyranosyl-β-D-glucopyranosyl)oxy]-12-hydroxidammar-24-en-3-yl β-D-glucopyranoside
Công thức phân tử: C54H92O23
Khối lượng phân tử: 1109,29448 g / mol
Tên IUPAC:
2-[[6-[2-[3-[4,5-dihydroxy-6-(hydroxymethyl)-3-[3,4,5-trihydroxy-6-(hydroxymethyl)oxan-2-yl]oxyoxan-2-yl]oxy-12-hydroxy-4,4,8,10,14-pentamethyl-2,3,5,6,7,9,11,12,13,15,16,17-dodekahydro- 1H-cyclopentaphenanthren-17-yl]-6-metylhept-5-en-2-yl]oxy-3,4,5-trihydroxyoxano-2-yl]metoxy]-6- (hydroxymetyl) oxan-3,4,5 -triol

Cấu trúc của ginsenoside Rb1

2.2. Ứng dụng của ginsenoside Rb1

Ginsenoside Rb1 có các ứng dụng chính sau:

Được ứng dụng trong lĩnh vực dược phẩm, nó chủ yếu được sử dụng như một loại thuốc dược phẩm để điều trị suy thận, rối loạn điều hòa cơ thể và làm cho nó dễ bị bình thường…
Ứng dụng trong lĩnh vực sản phẩm chăm sóc sức khỏe: nó được sử dụng dưới dạng viên nang, thực phẩm lành mạnh, thuốc nước, đồ uống có cồn chăm sóc sức khỏe và đồ uống có cồn khác, có tác dụng chăm sóc. Tốt cho sức khỏe duy trì ý chí kiên cường, phong ẩm, xương cốt chắc khỏe, thúc đẩy khí huyết ngưng trệ… [2].

NGƯỜI GIỚI THIỆU[1]. Tam thất- Một vị thuốc quý. Trung tâm điều dưỡng và chăm sóc sức khỏe Nụ Cười Xanh (09/2014).[2]. Lin-Hu Quan; Jin-Ying Piao; Jin-Woo Min; Dong-Uk Yang; Hee Nyeong Lee; Deok Chun Yang, Chuyển đổi sinh học ginsenoside Rb1 thành hợp chất K nhờ Leuconostoc citreum LH1 phân lập từ kim chi. Braz. J. Microbiol. Tập 42 Nr. 3 São Paulo tháng 7 năm 2011[3]. http://chuthapdo.org.vn/tam-that-va-tac-dung-bat-ngo-cua-tam-that-9032.html

Các tác giả: Lê Thị Thủy – Khoa Y II